Code for Example 3 Cicero_In_Pisonem.html
This is the HTML code from the page which has been encrypted using the ltwpsyn™ protocol
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.0 Transitional//EN">
<!-- saved from url=(0048)http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html -->
<HTML><HEAD><META content="IE=5.0000" http-equiv="X-UA-Compatible">
<TITLE> Cicero: In Pisonem </TITLE>
<META name="keywords" content="Encrypt the Internet,A practical guide to encryption of the internet, ltwpsyn encryption " />
<META name="description" content="Encrypt the Internet,A practical guide to encryption of the internet, ltwpsyn encryption " /> <META name="robots" content="NOODP" />
<META http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1252"><LINK
href="http://www.thelatinlibrary.com/icon.ico" rel="SHORTCUT ICON"> <LINK
href="http://www.thelatinlibrary.com/latinlibrary.css" rel="StyleSheet">
<META name="GENERATOR" content="MSHTML 10.00.9200.16635"></HEAD>
<BODY><A NAME ="Top">
<BR> <A href=http://www.1000names.co.nz/Whitepaper.html#examples><IMG width="120" height="40" align="LEFT" src="http://www.1000names.co.nz/Encrypting_the_Internet_files/Backto.PNG"></a>
<P class="pagehead">M. TVLLI CICERONIS IN L. CALPVRNIVM PISONEM ORATIO </P>
<P class="smallborder"></P>
<P class="margin"><A
href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#1">1</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#2">2</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#3">3</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#4">4</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#5">5</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#6">6</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#7">7</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#8">8</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#9">9</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#10">10</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#11">11</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#12">12</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#13">13</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#14">14</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#15">15</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#16">16</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#17">17</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#18">18</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#19">19</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#20">20</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#21">21</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#22">22</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#23">23</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#24">24</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#25">25</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#26">26</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#27">27</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#28">28</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#29">29</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#30">30</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#31">31</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#32">32</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#33">33</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#34">34</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#35">35</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#36">36</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#37">37</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#38">38</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#39">39</A> <A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#40">40</A>
<A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#41">41</A> </P>
<P class="smallborder"></P>
<P> [<A name="1">I</A>] Iamne vides, belua, iamne sentis quae sit hominum
querela frontis tuae? Nemo queritur Syrum nescio quem de grege noviciorum factum
esse consulem. Non enim nos color iste servilis, non pilosae genae, non dentes
putridi deceperunt; oculi, supercilia, frons, voltus denique totus, qui sermo
quidam tacitus mentis est, hic in fraudem homines impulit, hic eos quibus erat
ignotus decepit, fefellit, induxit. Pauci ista tua lutulenta vitia noramus,
pauci tarditatem ingeni, stuporem debilitatemque linguae. Numquam erat audita
vox in foro, numquam periculum factum consili, nullum non modo inlustre sed ne
notum quidem factum aut militiae aut domi. Obrepsisti ad honores errore hominum,
commendatione fumosarum imaginum, quarum simile habes nihil praeter colorem. Is
mihi etiam gloriabatur se omnis magistratus sine repulsa adsecutum? Mihi ista
licet de me vera cum gloria praedicare; omnis enim honores populus Romanus mihi
ipsi homini detulit. Nam tu cum quaestor es factus, etiam qui te numquam
viderant, tamen illum honorem nomini mandabant tuo. Aedilis es factus; Piso est
a populo Romano factus, non iste Piso. Praetura item maioribus delata est tuis.
Noti erant illi mortui, te vivum nondum noverat quisquam. Me cum quaestorem in
primis, aedilem priorem, praetorem primum cunctis suffragiis populus Romanus
faciebat, homini ille honorem non generi, moribus non maioribus meis, virtuti
perspectae non auditae nobilitati deferebat. Nam quid ego de consulatu loquar,
parto vis anne gesto? Miserum me! cum hac me nunc peste atque labe confero! Sed
nihil comparandi causa loquar ac tamen ea quae sunt longissime disiuncta
comprendam. Tu consul es renuntiatus—nihil dicam gravius, quam quod omnes
fatentur—impeditis rei publicae temporibus, dissidentibus consulibus, cum hoc
non recusares eis a quibus dicebare consul, quin te luce dignum non putarent,
nisi nequior quam Gabinius exstitisses. Me cuncta Italia, me omnes ordines, me
universa civitas non prius tabella quam voce priorem consulem declaravit. </P>
<P> [<A name="2">II</A>] Sed omitto ut sit factus uterque nostrum; sit sane
Fors domina campi. Magnificentius est dicere quem ad modum gesserimus consulatum
quam quem ad modum ceperimus. Ego kalendis Ianuariis senatum et bonos omnis
legis agrariae maximarumque largitionum metu liberavi. Ego agrum Campanum, si
dividi non oportuit, conservavi, si oportuit, melioribus auctoribus reservavi.
Ego in C. Rabirio perduellionis reo XL annis ante me consulem interpositam
senatus auctoritatem sustinui contra invidiam atque defendi. Ego adulescentis
bonos et fortis, sed usos ea condicione fortunae ut, si essent magistratus
adepti, rei publicae statum convolsuri viderentur, meis inimicitiis, nulla
senatus mala gratia comitiorum ratione privavi. Ego Antonium conlegam cupidum
provinciae, multa in re publica molientem patientia atque obsequio meo mitigavi.
Ego provinciam Galliam senatus auctoritate exercitu et pecunia instructam et
ornatam, quam cum Antonio commutavi, quod ita existimabam tempora rei publicae
ferre, in contione deposui reclamante populo Romano. Ego L. Catilinam caedem
senatus, interitum urbis non obscure sed palam molientem egredi ex urbe iussi
ut, a quo legibus non poteramus, moenibus tuti esse possemus. Ego tela extremo
mense consulatus mei intenta iugulis civitatis de coniuratorum nefariis manibus
extorsi. Ego faces iam accensas ad huius urbis incendium comprehendi, protuli,
exstinxi. </P>
<P> [<A name="3">III</A>] Me Q. Catulus, princeps huius ordinis et auctor
publici consili, frequentissimo senatu parentem patriae nominavit. Mihi hic vir
clarissimus qui propter te sedet, L. Gellius, his audientibus civicam coronam
deberi a re publica dixit. Mihi togato senatus non ut multis bene gesta, sed ut
nemini conservata re publica, singulari genere supplicationis deorum immortalium
templa patefecit. Ego cum in contione abiens magistratu dicere a tribuno pl.
prohiberer quae constitueram, cumque is mihi tantum modo ut iurarem permitteret,
sine ulla dubitatione iuravi rem publicam atque hanc urbem mea unius opera esse
salvam. Mihi populus Romanus universus illa in contione non unius diei
gratulationem sed aeternitatem immortalitatemque donavit, cum meum ius iurandum
tale atque tantum iuratus ipse una voce et consensu approbavit. Quo quidem
tempore is meus domum fuit e foro reditus ut nemo, nisi qui mecum esset, civium
esse in numero videretur. Atque ita est a me consulatus peractus ut nihil sine
consilio senatus, nihil non approbante populo Romano egerim, ut semper in
rostris curiam, in senatu populum defenderim, ut multitudinem cum principibus,
equestrem ordinem cum senatu coniunxerim. Eui breviter consulatum meum. </P>
<P> [<A name="4">IV</A>] Aude nunc, o furia, de tuo dicere! cuius fuit initium
ludi compitalicii tum primum facti post L. Iulium et C. Marcium consules contra
auctoritatem huius ordinis; quos Q. Metellus—facio iniuriam fortissimo viro
mortuo, qui illum cuius paucos paris haec civitas tulit cum hac importuna belua
conferam—sed ille designatus consul, cum quidam tribunus pl. suo auxilio
magistros ludos contra senatus consultum facere iussisset, privatus fieri vetuit
atque id quod nondum potestate poterat obtinuit auctoritate. Tu, cum in kalendas
Ianuarias compitaliorum dies incidisset, Sex. Clodium, qui numquam antea
praetextatus fuisset, ludos facere et praetextatum volitare passus es, hominem
impurum ac non modo facie sed etiam oculo tuo dignissimum. Ergo his fundamentis
positis consulatus tui triduo post inspectante et tacente te a fatali portento
prodigioque rei publicae lex Aelia et Fufia eversa est, propugnacula murique
tranquillitatis atque otii conlegia non ea solum quae senatus sustulerat
restituta, sed innumerabilia quaedam nova ex omni faece urbis ac servitio
concitata. Ab eodem homine in stupris inauditis nefariisque versato vetus illa
magistra pudoris et modestiae censura sublata est, cum tu interim, bustum rei
publicae, qui te consulem tum Romae dicis fuisse, verbo numquam significaris
sententiam tuam tantis in naufragiis civitatis. </P>
<P> [<A name="5">V</A>] Nondum quae feceris, sed quae fieri passus sis, dico.
Neque vero multum interest, praesertim in consule, utrum ipse perniciosis
legibus, improbis contionibus rem publicam vexet, an alios vexare patiatur. An
potest ulla esse excusatio non dicam male sentienti, sed sedenti, cunctanti,
dormienti in maximo rei publicae motu consuli? C prope annos legem Aeliam et
Fufiam tenueramus, CCCC iudicium notionemque censoriam. Quas leges ausus est non
nemo improbus, potuit quidem nemo convellere, quam potestatem minuere, quo minus
de moribus nostris quinto quoque anno iudicaretur, nemo tam effuse petulans
conatus est, haec sunt, o carnifex! in prooemio sepulta consulatus tui.
Persequere continentis his funeribus dies. Pro Aurelio tribunali ne conivente
quidem te, quod ipsum esset scelus, sed etiam hilarioribus oculis quam solitus
eras intuente, dilectus servorum habebatur ab eo qui nihil sibi umquam nec
facere nec pati turpe esse duxit. Arma in templo Castoris, o proditor templorum
omnium! vidente te constituebantur ab eo latrone cui templum illud fuit te
consule arx civium perditorum, receptaculum veterum Catilinae militum, castellum
forensis latrocini, bustum legum omnium ac religionum. Erat non solum domus mea
sed totum Palatium senatu, equitibus Romanis, civitate omni, Italia cuncta
refertum, cum tu non modo ad eum—mitto enim domestica, quae negari possunt; haec
commemoro quae sunt palam—non modo, inquam, ad eum cui primam comitiis tuis
dederas tabulam praerogativae, quem in senatu sententiam rogabas tertium,
numquam aspirasti, sed omnibus consiliis quae ad me opprimendum parabantur non
interfuisti solum verum etiam crudelissime praefuisti. </P>
<P> [<A name="6">VI</A>] Mihi vero ipsi coram genero meo, propinquo tuo quae
dicere ausus es? Egere sordidissime Gabinium, sine provincia stare non posse,
spem habere a tribuno pl., si sua consilia cum illo coniunxisset, a senatu
quidem desperasse; huius te cupiditati obsequi, sicuti ego fecissem in conlega
meo; nihil esse quod praesidium consulum implorarem; sibi quemque consulere
oportere. Atque haec dicere vix audeo; vereor ne qui sit qui istius insignem
nequitiam frontis involutam integumentis nondum cernat; dicam tamen. Ipse certe
agnoscet et cum aliquo dolore flagitiorum suorum recordabitur. Meministine,
caenum, cum ad te quinta fere hora cum C. Pisone venissem, nescio quo e
gurgustio te prodire involuto capite soleatum, et, cum isto ore foetido
taeterrimam nobis popinam inhalasses, excusatione te uti valetudinis, quod
diceres vinulentis te quibusdam medicaminibus solere curari? Quam nos causam cum
accepissemus—quid enim facere poteramus?—paulisper stetimus in illo ganearum
tuarum nidore atque fumo; unde tu nos cum improbissime respondendo, tum
turpissime ructando eiecisti. Idem illo fere biduo productus in contionem ab eo
cui sicam quandam praebebas consulatum tuum, cum esses interrogatus quid
sentires de consulatu meo, gravis auctor, Calatinus credo aliquis aut Africanus
aut Maximus et non Caesoninus Semiplacentinus Calventius, respondes altero ad
frontem sublato, altero ad mentum depresso supercilio crudelitatem tibi non
placere. </P>
<P> [<A name="7">VII</A>] Hic te ille homo dignissimus tuis laudibus
conlaudavit. Crudelitatis tu, furcifer, senatum consul in contione condemnas?
non enim me qui senatui parvi; nam relatio illa salutaris et diligens fuerat
consulis, animadversio quidem et iudicium senatus. Quae cum reprehendis,
ostendis qualis tu, si ita forte accidisset, fueris illo tempore consul futurus.
Stipendio me hercule et frumento Catilinam esse putasses iuvandum. Quid enim
interfuit inter Catilinam et eum cui tu senatus auctoritatem, salutem civitatis,
totam rem publicam provinciae praemio vendidisti? Quae enim L. Catilinam
conantem consul prohibui, ea P. Clodium facientem consules adiuverunt. Voluit
ille senatum interficere, vos sustulistis; leges incendere, vos abrogastis;
interimere patriam, vos adflixistis. Quid est vobis consulibus gestum sine
armis? Incendere illa coniuratorum manus voluit urbem, vos eius domum quem
propter urbs incensa non est. Ac ne illi quidem, si habuissent vestri similem
consulem, de urbis incendio cogitassent; non enim se tectis privare voluerunt,
sed bis stantibus nullum domicilium sceleri suo fore putaverunt. Caedem illi
civium, vos servitutem expetistis. Hic vos etiam crudeliores; huic enim ita
fuerat ante vos consules libertas insita ut ei mori potius quam servire
praestaret. Illud vero geminum consiliis Catilinae et Lentuli, quod me domo mea
expulistis, Cn. Pompeium domum suam compulistis. Neque enim me stante et manente
in urbis vigilia neque resistente Cn. Pompeio, omnium gentium victore, umquam se
illi rem publicam delere posse duxerunt. A me quidem etiam poenas expetistis
quibus coniuratorum manis mortuorum expiaretis; omne odium inclusum nefariis
sensibus impiorum in me profudistis. Quorum ego furori nisi cessissem, in
Catilinae busto vobis ducibus mactatus essem. Quod autem maius indicium
exspectatis nihil inter vos et Catilinam interfuisse quam quod eandem illam
manum ex intermortuis Catilinae reliquiis concitastis, quod omnis undique
perditos conlegistis, quod in me carcerem effudistis, quod coniuratos armastis,
quod eorum ferro ac furori meum corpus atque omnium bonorum vitam obicere
voluistis? </P>
<P> [<A name="8">VIII</A>] Sed iam redeo ad praeclaram illam contionem tuam. Tu
es ille, cui crudelitas displicet? qui, cum senatus luctum ac dolorem suum
vestis mutatione declarandum censuisset, cum videres maerere rem publicam
amplissimi ordinis luctu, o noster misericors! quid facis? Quod nulla in
barbaria quisquam tyrannus. Omitto enim illud, consulem edicere ut senatus
consulto ne obtemperetur, quo foedius nec fieri nec cogitari quicquam potest; ad
misericordiam redeo eius cui nimis videtur senatus in conservanda patria fuisse
crudelis. Edicere est ausus cum illo suo pari, quem tamen omnibus vitiis
superare cupiebat, ut senatus contra quam ipse censuisset ad vestitum rediret.
Quis hoc fecit ulla in Scythia tyrannus ut eos quos luctu adficeret lugere non
sineret? Maerorem relinquis, maeroris aufers insignia: eripis lacrimas non
consolando sed minando. Quod si vestem non publico consilio patres conscripti,
sed privato officio aut misericordia mutavissent, tamen id his non licere per
interdicta potestatis tuae crudelitatis erat non ferendae; cum vero id senatus
frequens censuisset et omnes ordines reliqui iam ante fecissent, tu ex
tenebricosa popina consul extractus cum illa saltatrice tonsa senatum populi
Romani occasum atque interitum rei publicae lugere vetuisti. </P>
<P> [<A name="9">IX</A>] At quaerebat etiam paulo ante de me quid suo mihi opus
fuisset auxilio, cur non meis inimicis meis copiis restitissem. Quasi vero non
modo ego, qui multis saepe auxilio fuerim, sed quisquam tam inops fuerit umquam
qui isto non modo propugnatore tutiorem se sed advocato aut adstipulatore
paratiorem fore putaret. Ego istius pecudis ac putidae carnis consilio scilicet
aut praesidio niti volebam, ab hoc eiecto cadavere quicquam mihi aut opis aut
ornamenti expetebam. Consulem ego tum quaerebam, consulem inquam, non illum
quidem quem in hoc maiali invenire non possem, qui tantam rei publicae causam
gravitate et consilio suo tueretur, sed qui tamquam truncus atque stipes, si
stetisset modo, posset sustinere tamen titulum consulatus. Cum enim esset omnis
causa illa mea consularis et senatoria, auxilio mihi opus fuerat et consulis et
senatus; quorum alterum etiam ad perniciem meam erat a vobis consulibus
conversum, alterum rei publicae penitus ereptum. Ac tamen, si consilium exquiris
meum, neque ego cessissem et me ipsa suo complexu patria tenuisset, si mihi cum
illo bustuario gladiatore et tecum et cum conlega tuo decertandum fuisset. Alia
enim causa praestantissimi viri, Q. Metelli, fuit, quem ego civem meo iudicio
cum deorum immortalium laude coniungo; qui C. illi Mario, fortissimo viro et
consuli et sextum consuli et eius invictis legionibus, ne armis confligeret,
cedendum esse duxit. Quod mihi igitur certamen esset huius modi? cum C. Mario
scilicet aut cum aliquo pari, an cum altero barbato Epicuro, cum altero
Catilinae lanternario consule? Neque hercule ego supercilium tuum neque conlegae
tui cymbala fugi neque tam fui timidus ut, qui in maximis turbinibus ac
fluctibus rei publicae navem gubernassem salvamque in portu conlocassem, frontis
tuae nubeculam aut conlegae tui contaminatum spiritum pertimescerem. Alios ego
vidi ventos, alias prospexi animo procellas, aliis impendentibus tempestatibus
non cessi sed bis unum me pro omnium salute obtuli. Itaque discessu tum meo
omnes illi nefarii gladii de manibus crudelissimis exciderunt, cum quidem tu, o
vaecors et amens! cum omnes boni abditi inclusique maererent, templa gemerent,
tecta ipsa urbis lugerent, complexus es funestum illud animal ex nefariis
stupris, ex civili cruore, ex omni scelerum importunitate conceptum atque eodem
in templo, eodem loci vestigio et temporis arbitria non mei solum sed patriae
funeris abstulisti. </P>
<P> [<A name="10">X</A>] Quid ego illorum dierum epulas, quid laetitiam et
gratulationem tuam, quid cum tuis sordidissimis gregibus intemperantissimas
perpotationes praedicem? Quis te illis diebus sobrium, quis agentem aliquid quod
esset libero dignum, quis denique in publico vidit? cum conlegae tui domus cantu
et cymbalis personaret, cumque ipse nudus in convivio saltaret; in quo cum illum
saltatorium versaret orbem, ne tum quidem fortunae rotam pertimescebat. Hic
autem non tam concinnus helluo nec tam musicus iacebat in suorum Graecorum
foetore et caeno; quod quidem istius in illis rei publicae luctibus quasi
aliquod Lapitharum aut Centaurorum convivium ferebatur; in quo nemo potest
dicere utrum iste plus biberit an vomuerit an effuderit. Tune etiam mentionem
facies consulatus aut te fuisse Romae consulem dicere audebis? Quid? tu in
lictoribus et in toga praetexta esse consulatum putas? quae ornamenta etiam in
Sex. Clodio te consule esse voluisti, his tu, Clodiane canis, insignibus
consulatum declarari putas? Animo consulem esse oportet, consilio, fide,
gravitate, vigilantia, cura, toto denique munere consulatus omni officio tuendo,
maximeque, id quod vis nominis ipsa praescribit, rei publicae consulendo. An ego
consulem esse putem qui senatum esse in re publica non putavit, et sine eo
consilio consulem numerem, sine quo Romae ne reges quidem esse potuerunt? Etenim
illa iam omitto. Cum servorum dilectus haberetur in foro, arma in templum
Castoris luce et palam comportarentur, id autem templum sublato aditu revolsis
gradibus a coniuratorum reliquiis atque a Catilinae praevaricatore quondam, tum
ultore, armis teneretur, cum equites Romani relegarentur, viri boni lapidibus e
foro pellerentur, senatui non solum iuvare rem publicam sed ne lugere quidem
liceret, cum civis is quem hic ordo adsentiente Italia cunctisque gentibus
conservatorem patriae iudicarat nullo iudicio, nulla lege, nullo more servitio
atque armis pelleretur, non dicam auxilio vestro, quod vere licet dicere, sed
certe silentio: tum Romae fuisse consules quisquam existimabit? Qui latrones
igitur, si quidem vos consules, qui praedones, qui hostes, qui proditores, qui
tyranni nominabuntur? </P>
<P> [<A name="11">XI</A>] Magnum nomen est, magna species, magna dignitas,
magna maiestas consulis; non capiunt angustiae pectoris tui, non recipit levitas
ista, non egestas animi; non infirmitas ingeni sustinet, non insolentia rerum
secundarum tantam personam, tam gravem, tam severam. Seplasia me hercule, ut
dici audiebam, te ut primum aspexit, Campanum consulem repudiavit. Audierat
Decios Magios et de Taurea illo Vibellio aliquid acceperat; in quibus si
moderatio illa quae in nostris solet esse consulibus non fuit, at fuit pompa,
fuit species, fuit incessus saltem Seplasia dignus et Capua. Gabinium denique si
vidissent duumvirum vestri illi unguentarii, citius agnovissent. Erant illi
compti capilli et madentes cincinnorum fimbriae et fluentes purpurissataeque
buccae, dignae Capua, sed illa vetere; nam haec quidem quae nunc est
splendidissimorum hominum, fortissimorum virorum, optimorum civium mihique
amicissimorum multitudine redundat. Quorum Capuae te praetextatum nemo aspexit
qui non gemeret desiderio mei, cuius consilio cum universam rem publicam, tum
illam ipsam urbem meminerant esse servatam. Me inaurata statua donarant, me
patronum unum asciverant, a me se habere vitam, fortunas, liberos arbitrabantur,
me et praesentem contra latrocinium tuum suis decretis legatisque defenderant et
absentem principe Cn. Pompeio referente et de corpore rei publicae tuorum
scelerum tela revellente revocarant. An tum eras consul cum in Palatio mea domus
ardebat non casu aliquo sed ignibus iniectis instigante te? Ecquod in hac urbe
maius umquam incendium fuit cui non consul subvenerit? At tu illo ipso tempore
apud socrum tuam prope a meis aedibus, cuius domum ad meam domum exhauriendam
patefeceras, sedebas non exstinctor sed auctor incendi et ardentis faces furiis
Clodianis paene ipse consul ministrabas. </P>
<P> [<A name="12">XII</A>] An vero reliquo tempore consulem te quisquam duxit,
quisquam tibi paruit, quisquam in curiam venienti adsurrexit, quisquam
consulenti respondendum putavit? Numerandus est ille annus denique in re
publica, cum obmutuisset senatus, iudicia conticuissent, maererent boni, vis
latrocini vestri tota urbe volitaret neque civis unus ex civitate sed ipsa
civitas tuo et Gabini sceleri furorique cessisset? Ac ne tum quidem emersisti,
lutulente Caesonine, ex miserrimis naturae tuae sordibus, cum experrecta tandem
virtus clarissimi viri celeriter et verum amicum et optime meritum civem et suum
pristinum morem requisivit; neque est ille vir passus in ea re publica quam ipse
decorarat atque auxerat diutius vestrorum scelerum pestem morari, cum tamen
ille, qualiscumque est, qui est ab uno te improbitate victus, Gabinius, conlegit
ipse se vix, sed conlegit tamen, et contra suum Clodium primum simulate, deinde
non libenter, ad extremum tamen pro Cn. Pompeio vere vehementerque pugnavit. Quo
quidem in spectaculo mira populi Romani aequitas erat. Vter eorum perisset,
tamquam lanista in eius modi pari lucrum fieri putabat, immortalem vero
quaestum, si uterque cecidisset. Sed ille tamen agebat aliquid; tuebatur
auctoritatem summi viri. Erat ipse sceleratus, erat gladiator, cum scelerato
tamen et cum pari gladiatore pugnabat. Tu scilicet homo religiosus et sanctus
foedus quod meo sanguine in pactione provinciarum iceras frangere noluisti.
Caverat enim sibi ille sororius adulter ut, si tibi provinciam, si exercitum, si
pecuniam ereptam ex rei publicae visceribus dedisset, omnium suorum scelerum
socium te adiutoremque praeberes. Itaque in illo tumultu fracti fasces, ictus
ipse, cotidie tela, lapides, fugae, deprehensus denique cum ferro ad senatum is
quem ad Cn. Pompeium interimendum conlocatum fuisse constabat. </P>
<P> [<A 13="">XIII</A>] Ecquis audivit non modo actionem aliquam aut relationem
sed vocem omnino aut querelam tuam? Consulem tu te fuisse putas, cuius in
imperio, qui rem publicam senatus auctoritate servarat, qui omnis omnium gentium
partis tribus triumphis devinxerat, is se in publico, is denique in Italia tuto
statuit esse non posse? An tum eratis consules cum, quacumque de re verbum
facere coeperatis aut referre ad senatum, cunctus ordo reclamabat ostendebatque
nihil esse vos acturos, nisi prius de me rettulissetis? cum vos, quamquam
foedere obstricti tenebamini, tamen cupere vos diceretis, sed lege impediri.
Quae lex privatis hominibus esse lex non videbatur, inusta per servos, incisa
per vim, imposita per latrocinium, sublato senatu, pulsis e foro bonis omnibus,
capta re publica, contra omnis leges nullo scripta more, hanc qui se metuere
dicerent, consules non dicam animi hominum, sed fasti ulli ferre possunt? Nam si
illam legem non putabatis, quae erat contra omnis leges indemnati civis atque
integri capitis bonorumque tribunicia proscriptio, ac tamen obstricti pactione
tenebamini, quis vos non modo consules sed liberos fuisse putet, quorum mens
fuerit oppressa praemio, lingua astricta mercede? Sin illam vos soli legem
putabatis, quisquam vos consules tunc fuisse aut nunc esse consularis putet, qui
eius civitatis in qua in principum numero voltis esse non leges, non instituta,
non mores, non iura noritis? An, cum proficiscebamini paludati in provincias vel
emptas vel ereptas, consules vos quisquam putavit? Itaque, credo, si minus
frequentia sua vestrum egressum ornando atque celebrando, at ominibus saltem
bonis ut consules, non tristissimis ut hostes aut proditores prosequebantur.
</P>
<P> [<A name="14">XIV</A>] Tune etiam, immanissimum ac foedissimum monstrum,
ausus es meum discessum illum testem sceleris et crudelitatis tuae in maledicti
et contumeliae loco ponere? Quo quidem tempore cepi, patres conscripti, fructum
immortalem vestri in me et amoris et iudici; qui non admurmuratione sed voce et
clamore abiecti hominis ac semivivi furorem petulantiamque fregistis. Tu luctum
senatus, tu desiderium equestris ordinis, tu squalorem Italiae, tu curiae
taciturnitatem annuam, tu silentium perpetuum iudiciorum ac fori, tu cetera illa
in maledicti loco pones quae meus discessus rei publicae volnera inflixit? Qui
si calamitosissimus fuisset, tamen misericordia dignior quam contumelia et cum
gloria potius esse coniunctus quam cum probro putaretur, atque ille dolor meus
dumtaxat, vestrum quidem scelus ac dedecus haberetur. Cum vero—forsitan hoc quod
dicturus sum mirabile auditu esse videatur, sed certe id dicam quod sentio—cum
tantis a vobis, patres conscripti, beneficiis adfectus sim tantisque honoribus,
non modo illam calamitatem esse non duco sed, si quid mihi potest a re publica
esse seiunctum, quod vix potest, privatim ad meum nomen augendum, optandam duco
mihi fuisse illam expetendamque fortunam. Atque ut tuum laetissimum diem cum
tristissimo meo conferam, utrum tandem bono viro et sapienti optabilius putas
sic exire e patria ut omnes sui cives salutem, incolumitatem, reditum precentur,
quod mihi accidit, an, quod tibi proficiscenti evenit, ut omnes exsecrarentur,
male precarentur, unam tibi illam viam et perpetuam esse vellent? Mihi me dius
fidius in tanto omnium mortalium odio, iusto praesertim et debito, quaevis fuga
quam ulla provincia esset optatior. </P>
<P> [<A name="15">XV</A>] Sed perge porro. Nam si illud meum turbulentissimum
tempus tuo tranquillissimo praestat, quid conferam reliqua quae in te dedecoris
plena fuerunt, in me dignitatis? Me kalendis Ianuariis, qui dies post obitum
occasumque nostrum rei publicae primus inluxit, frequentissimus senatus,
concursu Italiae, referente clarissimo ac fortissimo viro, P. Lentulo,
consentiente atque una voce revocavit. Me idem senatus exteris nationibus, me
legatis magistratibusque nostris auctoritate sua consularibusque litteris non,
ut tu Insuber dicere ausus es, orbatum patria sed, ut senatus illo ipso tempore
appellavit, civem servatoremque rei publicae commendavit. Ad meam unius hominis
salutem senatus auxilium omnium civium cuncta ex Italia qui rem publicam salvam
esse vellent consulis voce et litteris implorandum putavit. Mei capitis
conservandi causa Romam uno tempore quasi signo dato Italia tota convenit. De
mea salute P. Lentuli, praestantissimi viri atque optimi consulis, Cn. Pompei,
clarissimi atque invictissimi civis, ceterorumque principum civitatis
celeberrimae et gratissimae contiones fuerunt. De me senatus ita decrevit Cn.
Pompeio auctore et eius sententiae principe ut, si quis impedisset reditum meum,
in hostium numero putaretur, eisque verbis ea de me senatus auctoritas declarata
est ut nemini sit triumphus honorificentius quam mihi salus restitutioque
perscripta. De me cum omnes magistratus promulgassent praeter unum praetorem, a
quo non fuit postulandum, fratrem inimici mei, praeterque duos de lapide emptos
tribunos, legem comitiis centuriatis tulit P. Lentulus consul de conlegae Q.
Metelli sententia, quem mecum eadem res publica quae in tribunatu eius
diiunxerat in consulatu virtute optimi ac iustissimi viri sapientiaque
coniunxit. Quae lex quem ad modum accepta sit quid me attinet dicere? Ex vobis
audio nemini civi ullam quo minus adesset satis iustam excusationem esse visam;
nullis comitiis umquam neque multitudinem hominum tantam neque splendidiorem
fuisse; hoc certe video, quod indicant tabulae publicae, vos rogatores, vos
diribitores, vos custodes fuisse tabellarum, et, quod in honoribus vestrorum
propinquorum non facitis vel aetatis excusatione vel honoris, id in salute mea
nullo rogante vos vestra sponte fecistis. </P>
<P> [<A name="16">XVI</A>] Confer nunc, Epicure noster ex hara producte non ex
schola, confer, si audes, absentiam tuam cum mea. Obtinuisti provinciam
consularem finibus eis quos lex cupiditatis tuae, non quos lex generi tui
pepigerat. Nam lege Caesaris iustissima atque optima populi liberi plane et vere
erant liberi? lege autem ea quam nemo legem praeter te et conlegam tuum putavit
omnis erat tibi Achaia, Thessalia, Athenae, cuncta Graecia addicta; habebas
exercitum tantum quantum tibi non senatus aut populus Romanus dederat, sed
quantum tua libido conscripserat; aerarium exhauseras. Quas res gessisti
imperio, exercitu, provincia consulari? Quas res gesserit, quaero! Qui ut venit,
statim—nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non
imperatas, non neces sociorum, non caedis hospitum, non perfidiam, non
immanitatem, non scelera praedico; mox, si videbitur, ut cum fure, ut cum
sacrilego, ut cum sicario disputabo; nunc meam spoliatam fortunam conferam cum
florente fortuna imperatoris. Quis umquam provinciam cum exercitu obtinuit qui
nullas ad senatum litteras miserit? tantam vero provinciam cum tanto exercitu,
Macedoniam praesertim, quam tantae barbarorum gentes attingunt ut semper
Macedonicis imperatoribus idem fines provinciae fuerint qui gladiorum atque
pilorum; ex qua aliquot praetorio imperio, consulari quidem nemo rediit, qui
incolumis fuerit, quin triumpharit! Est hoc novum; multo illud magis. Appellatus
est hic volturius illius provinciae, si dis placet, imperator. </P>
<P> [<A name="17">XVII</A>] Ne tum quidem, Paule noster, tabellas Romam cum
laurea mittere audebas? "Misi," inquit. Quis umquam recitavit, quis ut
recitarentur postulavit? Nihil enim mia iam refert, utrum tu conscientia
oppressus scelerum tuorum nihil umquam ausus sis scribere ad eum ordinem quem
despexeras, quem adflixeras, quem deleveras, an amici tui tabellas abdiderint
idemque silentio suo temeritatem atque audaciam tuam condemnarint; atque haud
scio an malim te videri nullo pudore fuisse in litteris mittendis, at amicos
tuos plus habuisse et pudoris et consili, quam aut te videri pudentiorem fuisse
quam soles, aut tuum factum non esse condemnatum iudicio amicorum. Quod si non
tuis nefariis in hunc ordinem contumeliis in perpetuum tibi curiam
praeclusisses, quid tandem erat actum aut gestum in tua provincia de quo ad
senatum cum gratulatione aliqua scribi abs te oporteret? vexatio Macedoniae, an
oppidorum turpis amissio, an sociorum direptio, an agrorum depopulatio, an
munitio Thessalonicae, an, obsessio militaris viae, an exercitus nostri
interitus ferro, fame, frigore, pestilentia? Tu vero qui ad senatum nihil
scripseris, ut in urbe nequior inventus es quam Gabinius, sic in provincia paulo
tamen quam ille demissior. Nam ille gurges atque helluo natus abdomini suo non
laudi et gloriae, cum equites Romanos in provincia, cum publicanos nobiscum et
voluntate et dignitate coniunctos omnis fortunis, multos fama vitaque privasset,
cum egisset aliud nihil illo exercitu nisi ut urbis depopularetur, agros
vastaret, exhauriret domos, ausus est—quid enim ille non audeat?—a senatu
supplicationem per litteras postulare. </P>
<P> [<A name="18">XVIII</A>] O di immortales! tune etiam atque adeo vos,
geminae voragines scopulique rei publicae, vos meam fortunam deprimitis, vestram
extollitis, cum de me ea senatus consulta absente facta sint, eae contiones
habitae, is motus fuerit municipiorum et coloniarum omnium, ea decreta
publicanorum, ea conlegiorum, ea denique generum ordinumque omnium quae non modo
ego optare numquam auderem sed cogitare non possem, vos autem sempiternas
foedissimae turpitudinis notas subieritis? An ego, si te et Gabinium cruci
suffixos viderem, maiore adficerer laetitia ex corporis vestri laceratione quam
adficior ex famae? Nullum est supplicium putandum quo adfici casu aliquo etiam
boni viri fortesque possunt. Atque hoc quidem etiam isti tui dicunt voluptarii
Graeci: quos utinam ita audires ut erant audiendi; numquam te in tot flagitia
ingurgitasses. Verum audis in praesepibus, audis in stupris, audis in cibo et
vino. Sed dicunt isti ipsi qui mala dolore, bona voluptate definiunt, sapientem,
etiam si in Phalaridis tauro inclusus succensis ignibus torreatur, dicturum
tamen suave illud esse seque ne tantulum quidem commoveri. Tantam virtutis vim
esse voluerunt ut non posset esse umquam vir bonus non beatus. Quae est igitur
poena, quod supplicium? Id mea sententia quod accidere nemini potest nisi
nocenti, suscepta fraus, impedita et oppressa mens, bonorum odium, nota inusta
senatus, amissio dignitatis. </P>
<P> [<A name="19">XIX</A>] Nec mihi ille M. Regulus quem Carthaginienses
resectis palpebris inligatum in machina vigilando necaverunt supplicio videtur
adfectus, nec C. Marius quem Italia servata ab illo demersum in Minturnensium
paludibus, Africa devicta ab eodem expulsum et naufragum vidit. Fortunae enim
ista tela sunt non culpae; supplicium autem est poena peccati. Neque vero ego,
si umquam vobis mala precarer, quod saepe feci, in quo di immortales meas preces
audiverunt, morbum aut mortem aut cruciatum precarer. Thyestea est ista
exsecratio poetae volgi animos non sapientium moventis, ut tu </P>
<P class="poetry">"naufragio expulsus uspiam<BR> saxis fixus asperis,
evisceratus<BR> latere penderes," </P>
<P> ut ait ille, </P>
<P class="poetry">"saxa spargens tabo, sanie et sanguine atro". </P>
<P> Non ferrem omnino moleste, si ita accidisset; sed id tamen esset humanum. M.
Marcellus, qui ter consul fuit, summa virtute, pietate, gloria militari, periit
in mari; qui tamen ob virtutem in gloria et laude vivit. In fortuna quadam est
illa mors non in poena putanda. Quae est igitur poena, quod supplicium, quae
saxa, quae cruces? Esse duos duces in provinciis populi Romani, habere
exercitus, appellari imperatores; horum alterum sic fuisse infrenatum
conscientia scelerum et fraudum suarum ut ex ea provincia quae fuerit ex omnibus
una maxime triumphalis nullam sit ad senatum litteram mittere ausus. Ex qua
provincia modo vir omni dignitate ornatissimus, L. Torquatus, magnis rebus
gestis me referente ab senatu imperator est appellatus, unde his paucis annis
Cn. Dolabellae, C. Curionis, M. Luculli iustissimos triumphos vidimus, ex ea te
imperatore nuntius ad senatum adlatus est nullus; ab altero adlatae litterae,
recitatae, relatum ad senatum. Di immortales! idne ego optarem ut inimicus meus
ea qua nemo umquam ignominia notaretur, ut senatus is qui in eam iam
benignitatis consuetudinem venit ut eos qui bene rem publicam gesserint novis
honoribus adficiat et numero dierum et genere verborum, huius unius litteris
nuntiantibus non crederet, postulantibus denegaret? </P>
<P> [<A name="20">XX</A>] His ego rebus pascor, his delector, his perfruor,
quod de vobis hic ordo opinatur non secus ac de acerrimis hostibus, quod vos
equites Romani, quod ceteri ordines, quod cuncta civitas odit, quod nemo bonus,
nemo denique civis est, qui modo se civem esse meminerit, qui vos non oculis
fugiat, auribus respuat, animo aspernetur, recordatione denique ipsa consulatus
vestri perhorrescat. Haec ego semper de vobis expetivi, haec optavi, haec
precatus sum; plura etiam acciderunt quam vellem; nam ut amitteretis exercitum,
numquam me hercule optavi. Illud etiam accidit praeter optatum meum, sed valde
ex voluntate. Mihi enim numquam venerat in mentem furorem et insaniam optare
vobis in quam incidistis. Atqui fuit optandum. Me tamen fugerat deorum
immortalium has esse in impios et consceleratos poenas certissimas. Nolite enim
ita putare, patres conscripti, ut in scaena videtis, homines consceleratos
impulsu deorum terreri furialibus taedis ardentibus; sua quemque fraus, suum
facinus, suum scelus, sua audacia de sanitate ac mente deturbat; hae sunt
impiorum furiae, hae flammae, hae faces. Ego te non vaecordem, non furiosum, non
mente captum, non tragico illo Oreste aut Athamante dementiorem putem, qui sis
ausus primum facere—nam id est caput—deinde paulo ante Torquato, sanctissimo et
gravissimo viro, premente confiteri te provinciam Macedoniam, in quam tantum
exercitum transportasses, sine ullo milite reliquisse? Mitto de amissa maxima
parte exercitus; sit hoc infelicitatis tuae; dimittendi vero exercitus quam
potes adferre causam? quam potestatem habuisti, quam legem, quod senatus
consultum, quod ius, quod exemplum? Quid est aliud furere? non cognoscere
homines, non cognoscere leges, non senatum, non civitatem? Cruentare corpus suum
leve est; maior haec est vitae, famae, salutis suae volneratio. Si familiam tuam
dimisisses, quod ad neminem nisi ad ipsum te pertineret, amici te constringendum
putarent; praesidium tu rei publicae, custodiam provinciae iniussu populi Romani
senatusque dimisisses, si tuae mentis compos fuisses? </P>
<P> [<A name="21">XXI</A>] Ecce tibi alter effusa iam maxima praeda quam ex
fortunis publicanorum, quam ex agris urbibusque sociorum exhauserat, cum partim
eius praedae profundae libidines devorassent, partim nova quaedam et inaudita
luxuries, partim etiam in illis locis ubi omnia diripuit emptiones ad hunc
Tusculani montem exstruendum; cum iam egeret, cum illa eius intermissa
intolerabilis aedificatio constitisset, se ipsum, fascis suos, exercitum populi
Romani, numen interdictumque deorum immortalium, responsa sacerdotum,
auctoritatem senatus, iussa populi Romani, nomen ac dignitatem imperi regi
Aegyptio vendidit. Cum finis provinciae tantos haberet quantos voluerat, quantos
optarat, quantos pretio mei capitis periculoque emerat, eis se tenere non
potuit; exercitum eduxit ex Syria. Qui licuit extra provinciam? Praebuit se
mercennarium comitem regi Alexandrino. Quid hoc turpius? In Aegyptum venit,
signa contulit cum Alexandrinis. Quando hoc bellum aut hic ordo aut populus
susceperat? Cepit Alexandream. Quid aliud exspectamus a furore eius nisi ut ad
senatum tantis de rebus gestis litteras mittat? Hic si mentis esset suae, nisi
poenas patriae disque immortalibus eas quae gravissimae sunt furore atque
insania penderet, ausus esset—mitto exire de provincia, educere exercitum,
bellum sua sponte gerere, in regnum iniussu populi Romani aut senatus accedere,
quae cum plurimae leges veteres, tum lex Cornelia maiestatis, Iulia de pecuniis
repetundis planissime vetat? Sed haec omitto; ille si non acerrime fureret,
auderet, quam provinciam P. Lentulus, amicissimus huic ordini, cum et
auctoritate senatus et sorte haberet, interposita religione sine ulla
dubitatione deposuisset, eam sibi adsciscere, cum, etiam si religio non
impediret, mos maiorum tamen et exempla et gravissimae legum poenae vetarent?
</P>
<P> [<A name="22">XXII</A>] Et quoniam fortunarum contentionem facere coepimus,
de reditu Gabini omittamus, quem, etsi sibi ipse praecidit, ego tamen os ut
videam hominis exspecto; tuum, si placet, reditum cum meo conferamus. Ac meus
quidem is fuit ut a Brundisio usque Romam agmen perpetuum totius Italiae
viderit. Neque enim regio ulla fuit nec municipium neque praefectura aut colonia
ex qua non ad me publice venerint gratulatum. Quid dicam adventus meos, quid
effusiones hominum ex oppidis, quid concursus ex agris patrum familias cum
coniugibus ac liberis, quid eos dies qui quasi deorum immortalium festi atque
sollemnes apud omnis sunt adventu meo redituque celebrati? Vnus ille dies mihi
quidem immortalitatis instar fuit quo in patriam redii, cum senatum egressum
vidi populumque Romanum universum, cum mihi ipsa Roma prope convolsa sedibus
suis ad complectendum conservatorem suum progredi visa est. Quae me ita accepit
ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres omnis
fortunae ac loci, sed etiam moenia ipsa viderentur et tecta urbis ac templa
laetari. Me consequentibus diebus in ea ipsa domo qua tu me expuleras, quam
expilaras, quam incenderas, pontifices, consules, patres conscripti
conlocaverunt mihique, quod ante me nemini, pecunia publica aedificandam domum
censuerunt. Habes reditum meum. Confer nunc vicissim tuum, quando quidem amisso
exercitu nihil incolume domum praeter os illud tuum pristinum rettulisti. Qui
primum qua veneris cum laureatis tuis lictoribus quis scit? Quos tu Maeandros,
dum omnis solitudines persequeris, quae deverticula flexionesque quaesisti? quod
te municipium vidit, quis amicus invitavit, quis hospes aspexit? Nonne tibi nox
erat pro die, solitudo pro frequentia, caupona pro oppido, non ut redire ex
Macedonia nobilis imperator sed ut mortuus infamis referri videretur? </P>
<P> [<A name="23">XXIII</A>] Romam vero ipsam, o familiae non dicam Calpurniae
sed Calventiae, neque huius urbis sed Placentini municipi, neque paterni generis
sed bracatae cognationis dedecus! quem ad modum ingressus es? quis tibi non
dicam horum aut civium ceterorum sed tuorum legatorum obviam venit? Mecum enim
L. Flaccus, vir tua legatione indignissimus atque eis consiliis quibus mecum in
consulatu meo coniunctus fuit ad conservandam rem publicam dignior, mecum fuit
tum cum te quidam non longe a porta cum lictoribus errantem visum esse narraret;
scio item virum fortem in primis, belli ac rei militaris peritum, familiarem
meum, Q. Marcium, quorum tu legatorum opem in proelio imperator appellatus eras
cum longe afuisses, adventu isto tuo domi fuisse otiosum. Sed quid ego enumero
qui tibi obviam non venerint? quin dico venisse paene neminem ne de
officiosissima quidem natione candidatorum, cum volgo essent et illo ipso et
multis ante diebus admoniti et rogati? Togulae lictoribus ad portam praesto
fuerunt; quibus illi acceptis sagula reiecerunt, catervam imperatori suo novam
praebuerunt. Sic iste a tanto exercitu tantae provinciae triennio post
Macedonicus imperator in urbem se intulit ut nullius negotiatoris obscurissimi
reditus umquam fuerit desertior. In quo me tamen, qui esset paratus ad se
defendendum, reprehendit. Cum ego eum Caelimontana introisse dixissem, sponsione
me ni Esquilina introisset homo promptus lacessivit; quasi vero id aut, ego
scire debuerim aut vestrum quisquam audierit aut ad rem pertineat qua tu porta
introieris, modo ne triumphali, quae porta Macedonicis semper pro consulibus
ante te patuit; tu inventus es qui consulari imperio praeditus ex Macedonia non
triumphares. </P>
<P> [<A name="24">XXIV</A>] At audistis, patres conscripti, philosophi vocem.
Negavit se triumphi cupidum umquam fuisse. O scelus, o pestis, o labes! Cum
exstinguebas senatum, vendebas auctoritatem huius ordinis, addicebas tribuno pl.
consulatum tuum, rem publicam evertebas, prodebas caput et salutem meam una
mercede provinciae, si triumphum non cupiebas, cuius tandem te rei cupiditate
arsisse defendes? Saepe enim vidi qui et mihi et ceteris cupidiores provinciae
viderentur triumphi nomine tegere atque celare cupiditatem suam. Hoc D. Silanus
consul in hoc ordine, hoc meus etiam conlega dicebat. Neque enim quisquam potest
exercitum cupere aperteque petere, ut non praetexat cupiditatem triumphi. Quod
si te senatus populusque Romanus aut non appetentem aut etiam recusantem bellum
suscipere, exercitum ducere coegisset, tamen erat angusti animi atque demissi
iusti triumphi honorem dignitatemque contemnere. Nam ut levitatis est inanem
aucupari rumorem et omnis umbras etiam falsae gloriae consectari, sic est animi
lucem splendoremque fugientis iustam gloriam, qui est fructus verae virtutis
honestissimus, repudiare. Cum vero non modo non postulante atque cogente sed
invito atque oppresso senatu, non modo nullo populi Romani studio sed nullo
ferente suffragium libero, provincia tibi ista manupretium fuerit eversae per te
et perditae civitatis, cumque omnium tuorum scelerum haec pactio exstiterit ut,
si tu totam rem publicam nefariis latronibus tradidisses, Macedonia tibi ob eam
rem quibus tu velles finibus traderetur: cum exhauriebas aerarium, cum orbabas
Italiam iuventute, cum mare vastissimum hieme transibas, si triumphum
contemnebas, quae te, praedo amentissime, nisi praedae ac rapinarum cupiditas
tam caeca rapiebat? Non est integrum Cn. Pompeio consilio iam uti tuo; erravit
enim; non gustarat istam tuam philosophiam; ter iam homo stultus triumphavit.
Crasse, pudet me tui. Quid est quod confecto per te formidolosissimo bello
coronam illam lauream tibi tanto opere decerni volueris a senatu? P. Servili, Q.
Metelle, C. Curio, L. Afrani, cur hunc non audistis tam doctum hominem, tam
eruditum, prius quam in istum errorem induceremini? C. ipsi Pomptino, necessario
meo, iam non est integrum; religionibus enim susceptis impeditur. O stultos
Camillos, Curios, Fabricios, Calatinos, Scipiones, Marcellos, Maximos! o amentem
Paulum, rusticum Marium, nullius consili patres horum amborum consulum, qui
triumpharint! </P>
<P> [<A name="25">XXV</A>] Sed quoniam praeterita mutare non possumus, quid
cessat hic homullus, ex argilla et luto fictus Epicurus, dare haec praeclara
praecepta sapientiae clarissimo et summo imperatori genero suo? Fertur ille vir,
mihi crede, gloria; flagrat, ardet cupiditate iusti et magni triumphi. Non
didicit eadem ista quae tu. Mitte ad eum libellum et, si iam ipse coram congredi
poteris, meditare quibus verbis incensam illius cupiditatem comprimas atque
restinguas. Valebis apud hominem volitantem gloriae cupiditate vir moderatus et
constans, apud indoctum eruditus, apud generum socer. Dices enim, ut es homo
factus ad persuadendum, concinnus, perfectus, politus ex schola: "quid est,
Caesar, quod te supplicationes totiens iam decretae tot dierum tanto opere
delectent? in quibus homines errore ducuntur, quas di neglegunt; qui, ut noster
divinus ille dixit Epicurus, neque propitii cuiquam esse solent neque irati."
Non facies fidem scilicet, cum haec disputabis; tibi enim et esse et fuisse
videbit iratos. Vertes te ad alteram scholam; disseres de triumpho: "quid tandem
habet iste currus, quid vincti ante currum duces, quid simulacra oppidorum, quid
aurum, quid argentum, quid legati in equis et tribuni, quid clamor militum, quid
tota illa pompa? Inania sunt ista, mihi crede, delectamenta paene puerorum,
captare plausus, vehi per urbem, conspici velle. Quibus ex rebus nihil est quod
solidum tenere, nihil quod referre ad voluptatem corporis possis. Quin tu me
vides qui, ex qua provincia T. Flamininus, L. Paulus, Q. Metellus, T. Didius,
innumerabiles alii levitate et cupiditate commoti triumpharunt, ex ea sic redii
ut ad portam Esquilinam Macedonicam lauream conculcarim, ipse cum hominibus
quindecim male vestitis ad portam Caelimontanam sitiens pervenerim; quo in loco
mihi libertus praeclaro imperatori domum ex hac die biduo ante conduxerat; quae
vacua si non fuisset, in campo Martio mihi tabernaculum conlocassem. Nummus
interea mihi, Caesar, neglectis ferculis triumphalibus domi manet et manebit.
Rationes ad aerarium continuo, sicut tua lex iubebat, detuli, neque alia ulla in
re legi tuae parvi. Quas rationes si cognoris, intelleges nemini plus quam mihi
litteras profuisse. Ita enim sunt perscriptae scite et litterate ut scriba ad
aerarium qui eas rettulit perscriptis rationibus secum ipse caput sinistra manu
perfricans commurmuratus sit:<BR> "ratio quidem hercle apparet, argentum
oichetai."<BR> Hac tu oratione non dubito quin illum iam escendentem in currum
revocare possis. </P>
<P> [<A name="26">XXVI</A>] O tenebrae, o lutum, o sordes, o paterni generis
oblite, materni vix memor! ita nescio quid istuc fractum, humile, demissum,
sordidum, inferius etiam est quam ut Mediolanensi praecone, avo tuo, dignum esse
videatur. L. Crassus, homo sapientissimus nostrae civitatis, specillis prope
scrutatus est Alpis ut, ubi hostis non erat, ibi triumphi causam aliquam
quaereret; eadem cupiditate vir summo ingenio praeditus, C. Cotta, nullo certo
hoste flagravit. Eorum neuter triumphavit, quod alteri illum honorem conlega,
alteri mors peremit. Inrisa est abs te paulo ante M. Pisonis cupiditas
triumphandi, a qua te longe dixisti abhorrere. Qui etiam si minus magnum bellum
gesserat, ut abs te dictum est, tamen istum honorem contemnendum non putavit. Tu
eruditior quam Piso, prudentior quam Cotta, abundantior consilio, ingenio,
sapientia quam Crassus, ea contemnis quae illi "idiotae," ut tu appellas,
praeclara duxerunt. Quos si reprehendis quod cupidi coronae laureae fuerint, cum
bella aut parva aut nulla gessissent, tu tantis nationibus subactis, tantis
rebus gestis minime fructum laborum tuorum, praemia periculorum, virtutis
insignia contemnere debuisti. Neque vero contempsisti, sis, licet Themista
sapientior, sed os tuum ferreum senatus convicio verberari noluisti.<BR> Iam
vides—quoniam quidem ita mihimet fui inimicus ut me tecum compararem—et
digressum meum et absentiam et reditum ita longe tuo praestitisse ut mihi illa
omnia immortalem gloriam dederint, tibi sempiternam turpitudinem inflixerint.
Num etiam in hac cotidiana adsidua urbanaque vita splendorem tuum—, gratiam,
celebritatem domesticam, operam forensem, consilium, auxilium, auctoritatem,
sententiam senatoriam nobis aut, ut verius dicam, cuiquam es infimo ac
despicatissimo antelaturus? </P>
<P> [<A name="27">XXVII</A>] Age, senatus odit te—quod eum tu facere iure
concedis—adflictorem ac perditorem non modo dignitatis et auctoritatis sed
omnino ordinis ac nominis sui; videre equites Romani noli possunt, quo ex ordine
vir praestantissimus et ornatissimus, L. Aelius, est te consule relegatus, plebs
Romana perditum cupit, in cuius tu infamiam ea quae per latrones et per servos
de me egeras contulisti; Italia cuncta exsecratur, cuius idem tu superbissime
decreta et preces repudiasti. Fac huius odi tanti ac tam universi periculum, si
audes. Instant post hominum memoriam apparatissimi magnificentissimique ludi,
quales non modo numquam fuerunt, sed ne quo modo fieri quidem posthac possint
possum ullo pacto suspicari. Da te populo, committe ludis. Sibilum metuis? Vbi
sunt vestrae scholae? Ne acclametur times? Ne id quidem est curare philosophi.
Manus tibi ne adferantur? Dolor enim est malum, ut tu disputas; existimatio,
dedecus, infamia, turpitudo: verba atque ineptiae. Sed de hoc non dubito; non
audebit accedere ad ludos. Convivium publicum non dignitatis causa inibit, nisi
forte ut cum P. Clodio, hoc est cum amoribus suis, cenet, sed plane animi sui
causa: ludos nobis "idiotis" relinquet. Solet enim in disputationibus suis
oculorum et aurium delectationi abdominis voluptates anteferre. Nam quod vobis
iste tantum modo improbus, crudelis, olim furunculus, nunc vero etiam rapax,
quod sordidus, quod contumax, quod superbus, quod fallax, quod perfidiosus, quod
impudens, quod audax esse videatur, nihil scitote esse luxuriosius, nihil
libidinosius, nihil protervius, nihil nequius. Luxuriem autem nolite in isto
hanc cogitare. Est enim quaedam quae, quamquam omnis est vitiosa atque turpis,
est tamen ingenuo ac libero dignior. Nihil apud hunc lautum, nihil elegans,
nihil exquisitum—laudabo inimicum—quin ne magno opere quidem quicquam praeter
libidines sumptuosum. Toreuma nullum, maximi calices, et ei, ne contemnere suos
videatur, Placentini; exstructa mensa non conchyliis aut piscibus, sed multa
carne subrancida. Servi sordidati ministrant, non nulli etiam senes; idem
coquus, idem atriensis; pistor domi nullus, nulla cella; panis et vinum a
propola atque de cupa; Graeci stipati quini in lectis, saepe plures; ipse solus;
bibitur usque eo dum de dolio ministretur. Vbi galli cantum audivit, avum suum
revixisse putat; mensam tolli iubet. </P>
<P> [<A name="28">XXVIII</A>] Dicet aliquis: "unde haec tibi nota sunt?" Non me
hercules contumeliae causa describam quemquam, praesertim ingeniosum hominem
atque eruditum, cui generi esse ego iratus ne si cupiam quidem possum. Est
quidam Graecus qui cum isto vivit, homo, vere ut dicam—sic enim cognovi—humanus,
sed tam diu quam diu aut cum aliis est aut ipse secum. Is cum istum adulescentem
iam tum hac dis irata fronte vidisset, non fastidivit eius amicitiam, cum esset
praesertim appetitus; dedit se in consuetudinem sic ut prorsus una viveret nec
fere umquam ab eo discederet. Non apud indoctos sed, ut ego arbitror, in hominum
eruditissimorum et humanissimorum coetu loquor. Audistis profecto dici
philosophos Epicureos omnis res quae sint homini expetendae voluptate metiri;
rectene an secus, nihil ad nos aut, si ad nos, nihil ad hoc tempus; sed tamen
lubricum genus orationis adulescenti non acriter intellegenti et saepe praeceps.
Itaque admissarius iste, simul atque audivit voluptatem a philosopho tanto opere
laudari, nihil expiscatus est, sic suos sensus voluptarios omnis incitavit, sic
ad illius hanc orationem adhinnivit, ut non magistrum virtutis sed auctorem
libidinis a se illum inventum arbitraretur. Graecus primo distinguere et
dividere, illa quem ad modum dicerentur; iste "claudus," quem ad modum aiunt,
"pilam", retinere quod acceperat, testificari, tabellas obsignare velle,
Epicurum diserte dicere existimare. Dicit autem, opinor, se nullum bonum
intellegere posse demptis corporis voluptatibus. Quid multa? Graecus facilis et
valde venustus nimis pugnax contra imperatorem populi Romani esse noluit. </P>
<P> [<A name="29">XXIX</A>] Est autem hic de quo loquor non philosophia solum
sed etiam ceteris studiis quae fere Epicureos neglegere dicunt perpolitus; poema
porro facit ita festivum, ita concinnum, ita elegans, ut nihil fieri possit
argutius. In quo reprehendat eum licet, si qui volet, modo leviter, non ut
improbum, non ut audacem, non ut impurum, sed ut Graeculum, ut adsentatorem, ut
poetam. Devenit autem seu potius incidit in istum eodem deceptus supercilio
Graecus atque advena quo tot sapientes et tanta civitas. Revocare se non poterat
familiaritate implicatus et simul inconstantiae famam verebatur. Rogatus,
invitatus, coactus ita multa ad istum de ipso quoque scripsit ut omnis
libidines, omnia stupra, omnia cenarum conviviorumque genera, adulteria denique
eius delicatissimis versibus expresserit, in quibus, si qui velit, possit istius
tamquam in speculo vitam intueri; ex quibus multa a multis et lecta et audita
recitarem, ni vererer ne hoc ipsum genus orationis quo nunc utor ab huius loci
more abhorreret; et simul de ipso qui scripsit detrahi nihil volo. Qui si
fuisset in discipulo comparando meliore fortuna, fortasse austerior et gravior
esse potuisset; sed eum casus in hanc consuetudinem scribendi induxit philosopho
valde indignam, si quidem philosophia, ut fertur, virtutis continet et offici et
bene vivendi disciplinam; quam qui profitetur gravissimam sustinere mihi
personam videtur. Sed idem casus illum ignarum quid profiteretur, cum se
philosophum esse diceret, istius impurissimae atque intemperantissimae pecudis
caeno et sordibus inquinavit. <BR> Qui modo cum res gestas consulatus mei
conlaudasset, quae quidem conlaudatio hominis turpissimi mihi ipsi erat paene
turpis, "non illa tibi," inquit, "invidia nocuit sed versus tui." Nimis magna
poena te consule constituta est sive malo poetae sive libero. "Scripsisti enim:
Cedant arma togae." Quid tum? "Haec res tibi fluctus illos excitavit." At hoc
nusquam opinor scriptum fuisse in illo elogio quod te consule in sepulcro rei
publicae incisum est: "VELITIS IVBEATIS VT, QVOD M. CICERO VERSVM FECERIT," sed
"QVOD VINDICARIT." </P>
<P> [<A name="30">XXX</A>] Verum tamen, quoniam te non Aristarchum, sed
Phalarin grammaticum habemus, qui non notam apponas ad malum versum, sed poetam
armis persequare, scire cupio quid tandem in isto versu reprehendas: "Cedant
arma togae." "Tuae dicis," inquit, "togae summum imperatorem esse cessurum."
Quid nunc te, asine, litteras doceam? Non opus est verbis sed fustibus. Non dixi
hanc togam qua sum amictus, nec arma scutum aut gladium unius imperatoris, sed,
quia pacis est insigne et oti toga, contra autem arma tumultus atque belli,
poetarum more tum locutus hoc intellegi volui, bellum ac tumultum paci atque
otio concessurum. Quaere ex familiari tuo Graeco illo poeta; probabit genus
ipsum et agnoscet neque te nihil sapere mirabitur. "At in altero illo," inquit,
"haeres: Concedat laurea laudi." Immo me hercule habeo tibi gratiam; haererem
enim nisi tu me expedisses. Nam, cum tu timidus ac tremens tuis ipse
furacissimis manibus detractam e cruentis fascibus lauream ad portam Esquilinam
abiecisti, iudicasti non modo amplissimae sed etiam minimae laudi lauream
concessisse. Atque ista oratione hoc tamen intellegi, scelerate, vis, Pompeium
inimicum mihi isto versu esse factum, ut, si versus mihi nocuerit, ab eo quem is
versus offenderit videatur mihi pernicies esse quaesita. Omitto nihil istum
versum pertinuisse ad illum; non fuisse meum, quem quantum potuissem multis
saepe orationibus scriptisque decorassem, hunc uno violare versu. Sed sit
offensus primo; nonne compensavit cum uno versiculo tot mea volumina laudum
suarum? Quod si esset commotus, ad perniciemne non dicam amicissimi, non ita de
sua laude meriti, non ita de re publica, non consularis, non senatoris, non
civis, non liberi, in hominis caput ille tam crudelis propter versum fuisset?
</P>
<P> [<A name="31">XXXI</A>] Tu quid, tu apud quos, tu de quo dicas, intellegis?
Complecti vis amplissimos viros ad tuum et Gabini scelus, neque id occulte; nam
paulo ante dixisti me cum eis confligere quos despicerem, non attingere eos qui
plus possent, quibus iratus esse deberem. Quorum quidem—quis enim non intellegit
quos dicas?—quamquam non est causa una omnium, tamen est omnium mihi probata. Me
Cn. Pompeius multis obsistentibus eius erga me studio atque amori semper
dilexit, semper sua coniunctione dignissimum iudicavit, semper non modo
incolumem sed etiam amplissimum atque ornatissimum voluit esse. Vestrae fraudes,
vestrum scelus, vestrae criminationes insidiarum mearum, illius periculorum
nefarie fictae, simul eorum qui familiaritatis licentia suorum improbissimorum
sermonum domicilium in auribus eius impulsu vestro conlocarant, vestrae
cupiditates provinciarum effecerunt ut ego excluderer omnesque qui me, qui
illius gloriam, qui rem publicam salvam esse cupiebant, sermone atque aditu
prohiberentur; quibus rebus est perfectum ut illi plane suo stare iudicio non
liceret, cum certi homines non studium eius a me alienassent, sed auxilium
retardassent. Nonne ad te L. Lentulus, qui tum erat praetor, non Q. Sanga, non
L. Torquatus pater, non M. Lucullus venit? qui omnes ad eum multique mortales
oratum in Albanum obsecratumque venerant ut ne meas fortunas desereret cum rei
publicae salute coniunctas. Quos ille ad te et ad tuum conlegam remisit, ut
causam publicam susciperetis, ut ad senatum referretis; se contra armatum
tribunum pl. sine publico consilio decertare nolle; consulibus ex senatus
consulto rem publicam defendentibus se arma sumpturum. Ecquid, infelix,
recordaris quid responderis? in quo illi omnes quidem, sed Torquatus praeter
ceteros furebat contumacia responsi tui: te non esse tam fortem quam ipse
Torquatus in consulatu fuisset aut ego; nihil opus esse armis, nihil
contentione; me posse rem publicam iterum servare, si cessissem; infinitam
caedem fore, si restitissem. Deinde ad extremum neque se neque generum neque
conlegam suum tribuno pl. defuturum. Hic tu hostis ac proditor aliis me
inimiciorem quam tibi debere esse dicis? </P>
<P> [<A name="32">XXXII</A>] Ego C. Caesarem non eadem de re publica sensisse
quae me scio; sed tamen, quod iam de eo his audientibus saepe dixi, me ille sui
totius consulatus eorumque honorum quos cum proximis communicavit socium esse
voluit, detulit, invitavit, rogavit. Non sum propter nimiam fortasse constantiae
cupiditatem adductus ad causam; non postulabam ut ei carissimus essem cuius ego
ne beneficiis quidem sententiam meam tradidissem. Adducta res in certamen te
consule putabatur, utrum quae superiore anno ille gessisset manerent, an
rescinderentur. Quid loquar plura? Si tantum ille in me esse uno roboris et
virtutis putavit ut quae ipse gesserat conciderent, si ego restitissem, cur ego
non ignoscam, si anteposuit suam salutem meae? Sed praeterita mitto. Me ut Cn.
Pompeius omnibus studiis suis, laboribus, vitae periculis complexus est, cum
municipia pro me adiret, Italiae fidem imploraret, P. Lentulo consuli, auctori
salutis meae, frequens adsideret, senatus sententiam praestaret, in contionibus
non modo se defensorem salutis meae sed etiam supplicem pro me profiteretur,
huius voluntatis eum quem multum posse intellegebat, mihi non inimicum esse
cognorat, socium sibi et adiutorem, C. Caesarem, adiunxit. Iam vides me tibi non
inimicum sed hostem, illis quos describis non modo non iratum sed etiam amicum
esse debere; quorum alter, id quod meminero, semper aeque mihi amicus fuit ac
sibi, alter, id quod obliviscar, sibi aliquando amicior quam mihi. Deinde hoc
ita fit ut viri fortes, etiam si ferro inter se comminus decertarint, tamen
illud contentionis odium simul cum ipsa pugna armisque deponant. Neque me ille
odisse potuit umquam, ne tum quidem cum dissidebamus. Habet hoc virtus, quam tu
ne de facie quidem nosti, ut viros fortis species eius et pulchritudo etiam in
hoste posita delectet. </P>
<P> [<A name="33">XXXIII</A>] Equidem dicam ex animo, patres conscripti, quod
sentio, et quod vobis audientibus saepe iam dixi. Si mihi numquam amicus C.
Caesar fuisset, si semper iratus, si semper aspernaretur amicitiam meam seque
mihi implacabilem inexpiabilemque praeberet, tamen ei, cum tantas res gessisset
gereretque cotidie, non amicus esse non possem; cuius ego imperium, non Alpium
vallum contra ascensum transgressionemque Gallorum, non Rheni fossam gurgitibus
illis redundantem Germanorum immanissimis gentibus obicio et oppono; perfecit
ille ut, si montes resedissent, amnes exaruissent, non naturae praesidio sed
victoria sua rebusque gestis Italiam munitam haberemus. Sed cum me expetat,
diligat, omni laude dignum putet, tu me a tuis inimicitiis ad simultatem veterem
vocabis, sic tuis sceleribus rei publicae praeterita fata refricabis? Quod
quidem tu, qui bene nosses coniunctionem meam et Caesaris, eludebas, cum a me
trementibus omnino labris, sed tamen cur tibi nomen non deferrem requirebas.
Quamquam, quod ad me attinet,<BR> "numquam istam imminuam curam infitiando
tibi,"<BR> tamen est mihi considerandum quantum illi tantis rei publicae
negotiis tantoque bello impedito ego homo amicissimus sollicitudinis atque
oneris imponam. Nec despero tamen, quamquam languet iuventus nec perinde atque
debebat in laudis et gloriae cupiditate versatur, futuros aliquos qui abiectum
hoc cadaver consularibus spoliis nudare non nolint, praesertim tam adflicto, tam
inopi, tam infirmo, tam enervato reo, qui te ita gesseris ut timeres ne indignus
beneficio videreris, nisi eius a quo missus eras simillimus exstitisses. </P>
<P> [<A name="34">XXXIV</A>] An vero tu parum putas investigatas esse a nobis
labis imperi tui stragisque provinciae? quas quidem nos non vestigiis odorantes
ingressus tuos sed totis volutationibus corporis et cubilibus persecuti sumus.
Notata a nobis sunt et prima illa scelera in adventu cum, accepta pecunia a
Dyrrachinis ob necem hospitis tui Platoris, eius ipsius domum devertisti cuius
sanguinem addixeras, eumque servis symphoniacis et aliis muneribus acceptis
timentem multumque dubitantem confirmasti et Thessalonicam fide tua venire
iussisti. Quem ne maiorum quidem more supplicio adfecisti, cum miser ille
securibus hospitis sui cervices subicere gestiret, sed ei medico quem tecum tu
eduxeras imperasti ut venas hominis incideret; cum quidem tibi etiam accessio
fuit ad necem Platoris Pleuratus eius comes, quem necasti verberibus summa
senectute confectum. Idemque tu Rabocentum, Bessicae gentis principem, cum te
trecentis talentis regi Cotyi vendidisses, securi percussisti, cum ille ad te
legatus in castra venisset et tibi magna praesidia et auxilia a Bessis peditum
equitumque polliceretur, neque eum solum sed etiam ceteros legatos qui simul
venerant; quorum omnium capita regi Cotyi vendidisti. Denseletis, quae natio
semper oboediens huic imperio etiam in illa omnium barbarorum defectione
Macedoniam C. Sentio praetore tutata est, nefarium bellum et crudele intulisti,
eisque cum fidelissimis sociis uti posses, hostibus uti acerrimis maluisti. Ita
perpetuos defensores Macedoniae vexatores ac praedatores effecisti; vectigalia
nostra perturbarunt, urbes ceperunt, vastarunt agros, socios nostros in
servitutem abduxerunt, familias abripuerunt, pecus abegerunt, Thessalonicensis,
cum de oppido desperassent, munire arcem coegerunt. </P>
<P> [<A name="35">XXXV</A>] A te Iovis Vrii fanum antiquissimum barbarorum
sanctissimumque direptum est. Tua scelera di immortales in nostros milites
expiaverunt; qui cum novo genere morbi adfligerentur neque se recreare quisquam
posset, qui semel incidisset, dubitabat nemo quin violati hospites, legati
necati, pacati atque socii nefario bello lacessiti, fana vexata hanc tantam
efficerent vastitatem. Cognoscis ex particula parva scelerum et crudelitatis
tuae genus universum.<BR> Quid avaritiae, quae criminibus infinitis implicata
est, summam nunc explicem? Generatim ea quae maxime nota sunt dicam. Nonne
sestertium centiens et octogiens, quod quasi vasari nomine in venditione mei
capitis ascripseras, ex aerario tibi attributum Romae in quaestu reliquisti?
Nonne, cum CC talenta tibi Apolloniatae Romae dedissent ne pecunias creditas
solverent, ultro Fufidium, equitem Romanum, hominem ornatissimum, creditorem
debitoribus suis addixisti? Nonne, hiberna cum legato praefectoque tuo
tradidisses, evertisti miseras funditus civitates, quae non solum bonis sunt
exhaustae sed etiam nefarias libidinum contumelias turpitudinesque subierunt?
Qui modus tibi fuit frumenti aestimandi, qui honorarii? si quidem potest vi et
metu extortum honorarium nominari. Quod cum peraeque omnes, tum acerbissime
Bottiaei, Byzantii, Cherronesus, Thessalonica sensit. Vnus tu dominus, unus
aestimator, unus venditor tota in provincia per triennium frumenti omnis fuisti.
</P>
<P> [<A name="36">XXXVI</A>] Quid ego rerum capitalium quaestiones, reorum
pactiones, redemptiones, acerbissimas damnationes, libidinosissimas liberationes
proferam? Tantum locum aliquem cum mihi notum esse senseris, tecum ipse licebit
quot in eo genere et quanta sint crimina recordere. Quid? illam armorum
officinam ecquid recordaris, cum omni totius provinciae pecore compulso pellium
nomine omnem quaestum illum domesticum paternumque renovasti? Videras enim
grandis iam puer bello Italico repleri quaestu vestram domum, cum pater armis
faciendis tuus praefuisset. Quid? vectigalem populi Romani provinciam, singulis
rebus quaecumque venirent certo portorio imposito, servam tuis publicanis a te
factam esse meministi? Quid? centuriatus palam venditos, quid? per tuum servolum
ordines adsignatos, quid? stipendium militibus per omnis annos a civitatibus
mensis palam propositis esse numeratum? quid? illa in Pontum profectio et
conatus tuus, quid? debilitatio atque abiectio animi tui Macedonia praetoria
nuntiata, cum tu non solum quod tibi succederetur sed quod Gabinio non
succederetur exsanguis et mortuus concidisti, quid? quaestor aediliciis reiectis
praepositus, legatorum tuorum optimus abs te quisque violatus, tribuni militares
non recepti, M. Baebius, vir fortis, interfectus iussu tuo? Quid quod tu totiens
diffidens ac desperans rebus tuis in sordibus, lamentis luctuque iacuisti, quod
populari illi sacerdoti sescentos ad bestias amicos sociosque misisti, quod, cum
sustentare vix posses maerorem tuum doloremque decessionis, Samothraciam te
primum, post inde Thasum cum tuis teneris saltatoribus et cum Autobulo,
Athamante, Timocle, formosis fratribus, contulisti, quod inde te recipiens in
villa Euchadiae, quae fuit uxor Execesti, iacuisti maerens aliquot dies atque
inde obsoletus Thessalonicam omnibus inscientibus noctuque venisti, quod, cum
concursum plorantium ac tempestatem querelarum ferre non posses, in oppidum
devium Beroeam profugisti? quo in oppido cum tibi spe falsa, quod Q. Ancharium
non esse successurum putares, animos rumor inflasset, quo te modo ad tuam
intemperantiam, scelerate, renovasti! </P>
<P> [<A name="37">XXXVII</A>] Mitto aurum coronarium quod te diutissime torsit,
cum modo velles, modo nolles. Lex enim generi tui et decerni et te accipere
vetabat nisi decreto triumpho. In quo tu acceptam iam et devoratam pecuniam, ut
in Achaeorum centum talentis, evomere non poteras, vocabula tantum pecuniarum et
genera mutabas. Mitto diplomata tota in provincia passim data, mitto numerum
navium summamque praedae, mitto rationem exacti imperatique frumenti, mitto
ereptam libertatem populis ac singulis qui erant adfecti praemiis nominatim,
quorum nihil est quod non sit lege Iulia ne fieri liceat sanctum diligenter.
Aetoliam, quae procul a barbaris disiuncta gentibus, in sinu pacis posita, medio
fere Graeciae gremio continetur, o Poena et Furia sociorum! decedens miseram
perdidisti. Arsinoen, Stratum, Naupactum, ut modo tute indicasti, nobilis urbis
atque plenas, fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe eis
quos tu Ambraciae sedens primo tuo adventu ex oppidis Agrianum atque Dolopum
demigrare et aras et focos relinquere coegisti. Hoc tu in exitu, praeclare
imperator, cum tibi ad pristinas cladis accessio fuisset Aetoliae repentinus
interitus, exercitum dimisisti, neque ullam poenam quae tanto facinori deberetur
non maluisti subire quam quemquam numerum tuorum militum reliquiasque
cognoscere. </P>
<P> [<A name="38">XXXVIII</A>] Atque ut duorum Epicureorum similitudinem in re
militari imperioque videatis, Albucius, cum in Sardinia triumphasset, Romae
damnatus est; hic cum similem exitum exspectaret, in Macedonia tropaea posuit;
eaque quae bellicae laudis victoriaeque omnes gentes insignia et monumenta esse
voluerunt noster hic praeposterus imperator amissorum oppidorum, caesarum
legionum, provinciae praesidio et reliquis militibus orbatae ad sempiternum
dedecus sui generis et nominis funesta indicia constituit; idemque, ut esset
quod in basi tropaeorum inscribi incidique posset, Dyrrachium ut venit decedens,
obsessus est ab eis ipsis militibus quos paulo ante Torquato respondit benefici
causa a se esse dimissos. Quibus cum iuratus adfirmasset se quae deberentur
postero die persoluturum, domum se abdidit; inde nocte intempesta crepidatus
veste servili navem conscendit Brundisiumque vitavit et ultimas Hadriani maris
oras petivit, cum interim Dyrrachii milites domum in qua istum esse
arbitrabantur obsidere coeperunt et, cum latere hominem putarent, ignis
circumdederunt. Quo metu commoti Dyrrachini profugisse noctu crepidatum
imperatorem indicaverunt. Illi autem statuam istius persimilem, quam stare
celeberrimo in loco voluerat ne suavissimi hominis memoria moreretur, deturbant,
adfligunt, comminuunt, dissipant. Sic odium quod in ipsum attulerant, id in eius
imaginem ac simulacrum profuderunt. Quae cum ita sint—non enim dubito quin, cum
haec quae excellunt me nosse videas, non existimes mediam illam partem et turbam
flagitiorum tuorum mihi esse inauditam—nihil est quod me hortere, nihil est quod
invites; admoneri me satis est. Admonebit autem nemo alius nisi rei publicae
tempus, quod mihi quidem magis videtur quam tu umquam arbitratus es
appropinquare. </P>
<P> [<A name="39">XXXIX</A>] Ecquid vides, ecquid sentis, lege iudiciaria lata,
quos posthac iudices simus habituri? Neque legetur quisquis voluerit, nec
quisquis noluerit non legetur; nulli conicientur in illum ordinem, nulli
eximentur; non ambitio ad gratiam, non iniquitas ad aemulationem conitetur;
iudices iudicabunt ei quos lex ipsa, non quos hominum libido delegerit. Quod cum
ita sit, mihi crede, neminem invitum invitabis; res ipsa et rei publicae tempus
aut me ipsum, quod nolim, aut alium quempiam aut invitabit aut dehortabitur.<BR>
Equidem, ut paulo ante dixi, non eadem supplicia esse in hominibus existimo quae
fortasse plerique, damnationes, expulsiones, neces; denique nullam mihi poenam
videtur habere id quod accidere innocenti, quod forti, quod sapienti, quod bono
viro et civi potest. Damnatio ista quae in te flagitatur obtigit P. Rutilio,
quod specimen habuit haec civitas innocentiae. Maior mihi iudicum et rei
publicae poena illa visa est quam Rutili. L. Opimius eiectus est e patria, is
qui praetor et consul maximis rem publicam periculis liberarat. Non in eo cui
facta est iniuria sed in eis qui fecerunt sceleris et conscientiae poena
permansit. At contra bis Catilina absolutus est, emissus etiam ille auctor tuus
provinciae, cum stuprum Bonae deae pulvinaribus intulisset. Quis fuit in tanta
civitate qui illum incesto liberatum, non eos qui ita iudicarant pari scelere
obstrictos arbitraretur? </P>
<P> [<A name="40">XL</A>] An ego exspectem dum de te V et LXX tabellae
diribeantur, de quo iam pridem omnes mortales omnium generum, aetatum, ordinum
iudicaverunt? Quis enim te aditu, quis ullo honore, quis denique communi
salutatione dignum putat? Omnes memoriam consulatus tui, facta, mores, faciem
denique ac nomen a re publica detestantur. Legati qui una fuerunt alienati,
tribuni militum inimici, centuriones, et si qui ex tanto exercitu reliqui
milites exstant non dimissi abs te sed dissipati, te oderunt, tibi pestem
exoptant, te exsecrantur. Achaia exhausta, Thessalia vexata, laceratae Athenae,
Dyrrachium et Apollonia exinanita, Ambracia direpta, Parthini et Bulidenses
inlusi, Epirus excisa, Locri, Phocii, Boeotii exusti, Acarnania, Amphilochia,
Perrhaebia, Athamanumque gens vendita, Macedonia condonata barbaris, Aetolia
amissa, Dolopes finitimique montani oppidis atque agris exterminati; cives
Romani qui in eis locis negotiantur te unum suum sociorumque depeculatorem,
vexatorem, praedonem, hostem venisse senserunt. Ad horum omnium iudicia tot
atque tanta domesticum iudicium accessit sententiae damnationis tuae, occultus
adventus, furtivum iter per Italiam, introitus in urbem desertus ab amicis,
nullae ad senatum e provincia litterae, nulla ex trinis aestivis gratulatio,
nulla triumphi mentio; non modo quid gesseris sed ne quibus in locis quidem
fueris dicere audes. Ex illo fonte et seminario triumphorum cum arida folia
laureae rettulisses, cum ea abiecta ad portam reliquisti, tum tu ipse de te
"FECISSE VIDERI" pronuntiavisti. Qui si nihil gesseras dignum honore, ubi
exercitus, ubi sumptus, ubi imperium, ubi illa uberrima supplicationibus
triumphisque provincia? Sin autem aliquid sperare potueras, si cogitaras id quod
imperatoris nomen, quod laureati fasces, quod illa tropaea plena dedecoris et
risus te commentatum esse declarant, quis te miserior, quis te damnatior, qui
neque scribere ad senatum a te bene rem publicam esse gestam neque praesens
dicere ausus es? </P>
<P> [<A name="41">XLI</A>] An tu mihi cui semper ita persuasum fuerit non
eventis sed factis cuiusque fortunam ponderari, neque in tabellis paucorum
iudicum sed in sententiis omnium civium famam nostram fortunamque pendere, te
indemnatum videri putas, quem socii, quem foederati, quem liberi populi, quem
stipendiarii, quem negotiatores, quem publicani, quem universa civitas, quem
legati, quem tribuni militares, quem reliqui milites qui ferrum, qui famem, qui
morbum effugerunt, omni cruciatu dignissimum putent, cui non apud senatum, non
apud equites Romanos, non apud ullum ordinem, non in urbe, non in Italia
maximorum scelerum venia ulla ad ignoscendum dari possit, qui se ipse oderit,
qui metuat omnis, qui suam causam nemini committere audeat, qui se ipse
condemnet? Numquam ego sanguinem expetivi tuum, numquam illud extremum quod
posset esse improbis et probis commune supplicium legis ac iudici, sed abiectum,
contemptum, despectum a ceteris, a te ipso desperatum et relictum,
circumspectantem omnia, quicquid increpuisset pertimescentem, diffidentem tuis
rebus, sine voce, sine libertate, sine auctoritate, sine ulla specie consulari,
horrentem, trementem, adulantem omnis videre te volui; vidi. Qua re si tibi
evenerit quod metuis ne accidat, equidem non moleste feram; sin id tardius forte
fiet, fruar tamen tua et indignitate et timiditate, nec te minus libenter
metuentem videbo ne reus fias quam reum, nec minus laetabor cum te semper
sordidum, quam si paulisper sordidatum viderem. </P>
<P class="smallborder"></P>
<P><B>FRAGMENTA</B> </P>
<P> [<A name="F1">1</A>] Quint. IX. 4, 76,: Pro di inmortales! qui hic inluxit
dies mihi quidem patres conscripti, peroptatus, ut hoc portentum huius loci,
monstrum urbis, prodigium civitatis viderem! </P>
<P> [<A name="F2">2</A>] Codex Cusanus I: Equidem nihil malui; vos fortasse
consumptum istum cruciatu aut demersum fluctibus audire malletis. </P>
<P> [<A name="F3">3</A>] Codex Cusanus 3 et Quint. IX. 3, 47: Perturbatio istum
mentis et quaedam scelerum offusa caligo et ardentes Furiarum faces
excitaverunt. </P>
<P> [<A name="F4">4</A>] Codex Cusanus I: Quem enim iste in scopulum non
incidit, quod in telum non inruit? </P>
<P> [<A name="F5">5</A>] Codex Cusanus I: Quid est negare ausus aut potius quid
non confessus? </P>
<P> [<A name="F6">6</A>] Codex Cusanus I: Quid enim illo inertius, quid
sordidius, quid nequius, quid enervatius, quid stultius, quid abstrusius? </P>
<P> [<A name="F7">7</A>] Codex Cusanus I: Turbulenti, seditiosi, factiosi,
perniciosi. </P>
<P> [<A name="F8">8</A>] Ascon. I, II: Quod minimum specimen in te ingeni?
Ingeni autem? immo ingenui hominis ac liberi: qui colore ipso patriam
aspernaris, oratione genus, moribus nomen. </P>
<P> [<A name="F9">9</A>] Ascon. I, II: Hoc non ad contemnendam Placentiam
pertinet unde se is ortum gloriari solet; neque enim hoc mea natura fert nec
municipi, praesertim de me optime meriti, dignitas patitur. </P>
<P> [<A name="F10">10</A>] Ascon. I,I: Hic cum a domo profectus Placentiae
forte consedisset, paucis post annis in eam civitatem—nam tum erat ...—ascendit.
Prius enim Gallus, dein Gallicanus, extremo Placentinus haberi coeptus est.
</P>
<P> [<A name="F11">11</A>] Ascon. I,I: Insuber quidam fuit, idem mercator et
praeco: is cum Romam cum filia venisset, adulescentem nobilem, Caesonini hominis
furacissimi filium, ausus est appellare eique filiam conlocavit. Calventium
aiunt eum appellatum. </P>
<P> [<A name="F11">12</A>] Arus. Mess. I. VII, III: homini levi et subito
filiam conlocavit. </P>
<P> [<A name="F12">13</A>] Arus. III: Maiorem sibi Insuber ille avus adoptavit.
</P>
<P> [<A name="F14">14</A>] Ascon. I, II: Lautiorem ... pater tuus socerum quam
C. Piso ... in illo luctu meo. Ei enim filiam meam conlocavi quem ego, si mihi
potestas tum omnium fuisset, unum potissimum delegissem. </P>
<P> [<A>14 B</A>] Codex Cusanus I: unum potissimum delegissem. </P>
<P> [<A name="F15">15</A>] Codex Cusanus I: Te tua illa nescio quibus a terris
apportata mater pecudem ex alvo, non hominem effuderit. Quae te beluam ex utero,
non hominem fudit. </P>
<P> [<A name="F16">16</A>] Quintil. VIII, 3, 21: Cum tibi tota cognatio serraco
advehatur. </P>
<P> [<A name="F17">17</A>] Codex Cusanus II: Simulata ista, ficta, fucata sunt
omnia. </P>
<P> [<A name="F18">18</A>] Codex Cusanus II: Putavi austerum hominem, putavi
tristem, putavi gravem, sed video adulterum, video ganeonem, video parietum
praesidio, video amicorum sordibus, video tenebris occultantem libidines suas.
</P>
<P> [<A>18 B</A>] Grillius, Rhet. M. III: putavi gravem, video adulterum, video
ganeonem. </P>
<P> [<A name="F19">19</A>] Arus. III: Neque adsidere Gabinium aut adloqui in
curia quisquam audebat. </P>
<P> [<A name="F20">20</A>] Quint. VIII, 5, 18: Quid quod miser, cum loqui non
posset, tacere non poterat? </P>
<DIV class="footer">
<P><A href="http://www.thelatinlibrary.com/cic.html">Cicero</A> <A href="http://www.thelatinlibrary.com/index.html">The
Latin Library</A> <A href="http://www.thelatinlibrary.com/classics.html">The
Classics Page</A> </P></DIV
<BR>
<BR>
<div class="docfoot">
<div class="nav"><A href="http://www.1000names.co.nz/Examples/Cicero_In_Pisonem_ltwpsyn.html#Top"><IMG width="120" height="40" align="CENTER" src="http://www.1000names.co.nz/Encrypting_the_Internet_files/Top.PNG"></a> <A href=
"http://www.1000names.co.nz/Whitepaper.html#examples"><IMG width="120" height="40" align="CENTER" src="http://www.1000names.co.nz/Encrypting_the_Internet_files/Backto.PNG"></a> <A href=
"http://www.1000names.co.nz/Examples/Gutenberg_digital_ltwpsyn.html"><IMG width="120" height="40" align="CENTER" src="http://www.1000names.co.nz/Encrypting_the_Internet_files/Next.PNG"></a></div>
<BR>
<A href=
"http://www.1000names.co.nz/Whitepaper.html#examples" > http://www.1000names.co.nz </a>
<p>Last updated Thursday, December 5, 2013 at 08:36 a.m.</p>
</div>
</BODY></HTML>
